Akira Kurosawa & Filmleri Üzerine
29 Ağustos 2024 Yazan: Editör
Kategori: İkonlar & Portreler, Manşet, Sanat, Sinema
Federico Fellini: “Çok büyük bir gösteri adamı.”
Satyajit Ray: “En önemsiz yapıtları bile insanı şaşkınlıktan alt üst eden bir teknik ustalık örneği.”
Steven Spielberg: “Kurosawa filmlerinin bana, güzelliği, yaşam mücadelesini, yaşama sevgisini, yeniden doğuşu, öğrenilen dersleri, ihaneti, görsel metaforları, aksiyonu, enginliği, destansı anlatımı, ince ayrıntıları, rüyaları, kabusları, çocukları, bilgeliği, kaderi ve umudu göstermesini beklerim. Onun ortaya koymak istediği, kültürlerin kesiştiği o ince noktadır ve bunu öyle ölçülü yapar ki, dünya çapındaki sinemacıların saygısını kazanır. Akira Kurosawa, Japon kültürünün, sinemaseverlerin dünyasına sunduğu en eşsiz armağandır.”
Takeshi Kitano: “Kurosawa sinema konusunda benim tartışmasız hocamdır ve eğer biri bana ‘Film nedir?’ diye sorarsa onlara Kagemusha, Yedi Samuray ve Rashomon’u görmelerini söylerim. Kurosawa’nın en olağanüstü tarafı görüntünün kesinliği ve mükemmelliğidir. Karakterlerin perdedeki yeri ve kadrajlanmasında kompozisyon o kadar mükemmeldir ki kamera hareket halinde olduğunda bile, bir saniyedeki yirmi dört karenin her birini dondurup bir tablo haline getirebilirsiniz. Benim için sinema budur: Art arda gelen mükemmel görüntüler… Kurosawa da bu mükemmeliyete ulaşan tek yönetmendir.”
Arthur Penn: “O gerçekten de olağanüstü birkaç yönetmenden biridir.”
Francis Ford Coppola: “Hemen tüm sinemacıların kendilerine ün sağlayan bir baş eserleri vardır. Kurosawa için ise 8 ya da 10 tane sayılabilir. Günümüz sinemasının en büyük iki-üç ustasından biridir.”
Meraklısına: Aldo Tassone (İtalyan sinema tarihçisi Tassone bu kitabı 1985’te yayımladı.), Akira Kurosawa, Çeviren: Ahmet T. Şensılay. Akira Kurosawa’nın sinemasını ve tek tek filmlerini ayrıntılı bir biçimde inceleyen bir kitap.
Kurosawa’nın otobiyografisi: Gama no abura – Kurbağa Yağı Satıcısı, 1982
Referanslar:
Sinema Merkez Dergisi, Takeshi Kitano özel bölümü
Göstermenin Sorumluluğu (Artun Yeres)
Afa Yayınları, Sinema kitaplığı dizisi
sanatlog.com
Yaklaşan Zırvalık: Oscar Töreni
2 Şubat 2024 Yazan: Editör
Kategori: Klasik Filmler, Manşet, Modern Klasikler, Sanat, Sinema, Yakın Dönem & Günümüz Sineması
Dünyada katliamlar ve eğlenceler eşzamanlı yaşanıyor ve Oscar zırvalığı da her zamanki saçmalığıyla yine bu ülkenin sanat gündemini (sahi, var mı böyle bir gündem?) aynıyla işgal ediyor. İşgal çift uçlu bir logos: Ülkeler işgal ediliyor, sanat vizyonları işgal ediliyor. Kuşkusuz, Oscar Seremonisi ve temsil ettiği bütün kavramlar; bir büyük sinema sanayisinin -Hollywood’un- sektörel alışkanlıklarını, yaşam şeklini, ideolojisini dünya ölçeğinde genişletme stratejisi olarak değerlendirilmelidir. Peki, Hollywood bunda başarılı olabilmiş midir? Çok değil, salt iki açıdan bakıldığında bile bunun yanıtı kolayca verilebilir: Bu seremoniyi izlemek için sabaha değin uykusuz kalan, canla başla çalışan medya çalışanlarının mevcudiyetini görmek bu iki açının birinci ucudur. Dünya televizyonları “kırmızı halı”nın kenarına dizilerek seremoniye dünya savaşlarından daha çok ilgi göstermektedirler. İkinci ucu çok daha vahim, çok daha gölgeleyicidir. Öteden beri birçok ödülün önünde Oscar sözcüğü “tamlama” oluşturmaya başlamıştır: “Kanada’nın Oscar’ı Genie Ödülleri” gibi… Sunum bu biçimde yapılmaktadır. Bu yaklaşımın bu topraklara değin sızdığını söylemeye bile gerek yok. Şimdi:
Aşağıdaki yazıyı eski bloglarımda yayımlamıştım aslında. Yeni bir yazı yazmamamın nedeni ise üşengeçlik değil elbet; zırvalığın bütün klişesiyle devam ediyor oluşudur. Yine de kimi eklemeler yaptığımı da imleyeyim.
Her daim olduğu üzere, şaşaalı Hollywood yıldızlarının hangi markayı giyip hangilerini giymediklerini uzman (!) zat-ı muhteremlere soracak olan yetkin (!) TV çalışanlarına şimdiden selam yolluyor (kültür politikası olmayan bir ülkede bunların tartışılması normal zaten), eşe dosta bol Akademi Ödüllü filmleri tavsiye ediyor (tadından yenmiyor yahu bu filmler), kimin kazanıp kimin kazanmayacağı üzerine yararlı (!) sohbetlere dalan sinemaseverlere de isabetli tahminler diliyorum. Yaşasın Oscar Ödülleri! (Hakan Bilge)
Görkemine, alımına ve de çalımına 2. Dünya Savaşı’nın dahi gölge düşüremediği Oscar törenleri 1928’den bu yana aralıksız düzenlenmeye devam ediyor. Objektiflere her daim gülümseyen oyuncuları, adaylık kazandıklarında koltukları kabaran yönetmenleri vb. izleyeceğiz yeniden, ihtimal yine sabaha karşı. Müjde! 2009 Oscar adayları açıklandı. Irak’ta ve Gazze’de bombalar patlayadursun…
Şaşaalı bir tören hakkında oldukça sert bir giriş yazısı ile başlamamın nedenini birazdan daha iyi anlayacaksınız.
Nicedir Oscar ödülleriyle ilgili yapılan tartışmalar aşağı yukarı şu sorunlar ve tanımlamalar üzerine dayandırılıyor:
Muhafazakâr bir jüri topluluğu
Deneysel ve underground filmlerin dışlanması
Dünyayı anlamaktan uzak filmlere ödüllerin verilmesi
Politik yönü ağır basan filmlerin görmezlikten gelinmesi
Bilimkurgu ve komedi filmlerinin adaylık bile alamaması
Bugün dâhi sıfatını kazanmış yönetmenlerin defalarca aday gösterilmelerine karşın (Burada, En İyi Yönetmen kategorisini kastediyorum. Bazılarının Şeref Oscarı’na değer görülmesi ise ağızlarına çalına bir parmak baldan ibaret denebilir, herhalde.) ödüle değer görülmemeleri de sıklıkla dile getirilen bir olgu olarak karşımızda yer alıyor. Kim bu yönetmenler? Birkısmını arz edeyim:
Charlie Chaplin (David W. Griffith, Sergei Eisenstein ve Erich von Stroheim ile birlikte sessiz sinemanın kurucu ismi; Buster Keaton ve Harold Lloyd ile birlikte komedi sinemasının belkemiği. Keaton’a ayrı bir çerçeve açmama lüzum var mı?)
Alfred Hitchcock (Thriller janrının usta ismi; etki alanı çok geniş bir auteur.)
Howard Hawks (Komediden gangster filmlerine, polisiyeden western janrına değin uzanan geniş bir yelpazade ürün veren bir isim.)
Orson Welles (Sinema birçok teknik kazanımı ona borçlu.)
Stanley Kubrick (Hemen her filmi başyapıt düzeyindeki ketum adam.)
Robert Altman (İletişimsizliğin sinemasını yapan “bağımsız yönetmen.”)
John Cassavetes (“Bağımsız sinema”nın isim babası, yetenekli bir oyuncuydu da.)
Arthur Penn (“Yeni Amerikan Sineması”nın kıymeti bilinmeyen yönetmeni.)
Sidney Lumet (Amerikan değerlerini eleştiren müthiş yetenekli bir adam.)
David Cronenberg (Marjinal filmleriyle kategori dışı bir yaratıcı.)
David Lynch (Hemen her filmi kült statüsü kazanan auteur sinemacı.)
……….
Evet, hatırı sayılır yönetmenlerden bazıları… Ve durum hiç de iç acıcı değil.
Yanı sıra nice kaliteli filmin -ki bugün çoğu klasik olarak addediliyor- En İyi Film ödülüne layık görülmemesi de enikonu gündeme getirilen bir hadise. (Buna Godard gibi “Oscar kazası” mı demeli, muhafazakârlık mı demeli, bilemiyorum.)
Zaman içinde bir yolculuk yapalım:
Yıl:1941
En İyi Film Ödülü: (How Green Was My Valley) Vadim O Kadar Yeşildi Ki
En İyi Yönetmen Ödülü: John Ford (adı geçen filmin yönetmeni)
Ödülü hak eden film: Citizen Kane (Yurttaş Kane)
Ödülü hak eden yönetmen: Orson Welles (adı geçen filmin yönetmeni)
Yorum: Vadim O Kadar Yeşildi Ki kötü bir film mi? Elbette hayır; fakat Yurttaş Kane gibi sinemayı değiştiren, etki gücü yüksek bir film asla değil.
Meraklısına: John Ford En İyi Yönetmen ödülünü tam dört kez kazanmış tek yönetmen… Bu rekorun kırılacağını sanmıyorum.
Yıl: 1971
En İyi Film Ödülü: The French Connection (Kanunun Gücü)
En İyi Yönetmen Ödülü: William Friedkin (adı geçen filmin yönetmeni)
Ödülü hak eden film: A Clockwork Orange (Otomatik Portakal)
Ödülü hak eden yönetmen: Stanley Kubrick (adı geçen filmin yönetmeni)
Yorum:Zararsız ve suya sabuna pek fazla dokunmayan bir filmdir Kanunun Gücü. Kötü film değildir, üstelik temposu hiç düşmeyen bir gerilimdir; fakat Otomatik Portakal’ın dünyayı kavrama potansiyelinden bir hayli uzak bir filmdir.
Yıl: 1976
En İyi Film Ödülü: Rocky
En İyi Yönetmen Ödülü: John Avildsen (adı geçen filmin yönetmeni)
Ödülü hak eden film: Taxi Driver (Taksi Şoförü)
Ödülü hak eden yönetmen: Martin Scorsese (adı geçen filmin yönetmeni; fakat bu kategoride aday gösterilmemişti.)
Yorum: Bir B-filminin birkaç dalda Oscar kazanması hayret verici; fakat geleneksel bir “yükseliş” öyküsünü içerdiğinden Hollywood’da rastlanmayan bir durum da değil.
Meraklısına: Taksi Şoförü, o yıl Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye’yi kazandı.
O yıl En İyi Yönetmen kategorisinde yarışan adaylar arasında Ingmar Bergman ve Sidney Lumet de vardı.
Sorarlar adama: Bundan elli yıl sonra John Avildsen’i ve Rocky’yi kaç kişi anımsayacak?
Yıl: 1979
En İyi Film Ödülü: Kramer vs. Kramer (Kramer Kramer’e Karşı)
En İyi Yönetmen Ödülü: Robert Benton (adı geçen filmin yönetmeni)
Ödülü hak eden film: Apocalypse Now (Kıyamet)
Ödülü hak eden yönetmen: Francis Ford Coppola (adı geçen filmin yönetmeni)
Yorumsuz!
Yıl: 1980
En İyi Film Ödülü: Ordinary People (Sıradan İnsanlar)
En İyi Yönetmen Ödülü: Robert Redford (adı geçen filmin yönetmeni)
Ödülü hak eden film: Raging Bull (Kızgın Boğa)
Ödülü hak eden yönetmen: Martin Scorsese (adı geçen filmin yönetmeni)
Yorumsuz!
Yıl: 1994
En İyi Film Ödülü: Forrest Gump
En İyi Yönetmen Ödülü: Robert Zemeckis (adı geçen filmin yönetmeni)
Ödülü hak eden film: Pulp Fiction (Ucuz Roman)
Ödülü hak eden yönetmen: Quentin Tarantino (adı geçen filmin yönetmeni)
Yorum: Forrest Gump da iyi bir filmdir, üstelik Tom Hanks’in performansı da hayranlık uyandırıcıdır. Fakat bütün bunlar bile Ucuz Roman’ın sinemasal kodlarını sarsmaya yetmez, asla yetmez.
Meraklısına: Ucuz Roman o yıl Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye’yi kucakladı.
……….
Evet, bu şaşırtıcı görünümün doğasında hangi nedenlerin varolduğunu ve niçin sıradışı filmlerin ödül alamadığını tartışmak gerektiğinin altını ısrarla çizmek istiyorum. Yorum sizin…
……….
Not 1: Senarist ve Oyuncu kategorilerinde ve başka dallarda da özellikle siyahi oyuncuların hakkının yendiği ve bile isteye bir ırkçılık örneği sergilendiği bilinen bir gerçek. Bu konuda Amerika Birleşik Devletleri’nde son yıllarda kimi değişimlerin yaşandığını gözlemlemek olasıdır. Barak Obama’nın da Başkan olmasının ardından bu durumun değişeceğini ummak ise fazla iyimserlik olur kanısındayım.
Not 2: Oscar kazanamayanlara kadın oyunculardan Greta Garbo, Marlene Dietrich, Ava Gardner ve Rita Hayworth’ı; erkek oyunculardan Peter O’Toole, Edward G. Robinson ve Cary Grant’i; yönetmenlerden de Douglas Sirk, Josef von Strenberg, Brian de Palma ve sektöre sokulamayan kategori dışı Jim Jarmusch’u da eklediğimizde Oscar Amca’nın marifetleri daha iyi anlaşılacaktır.
Not 3: Son olarak, bir oyuncu ya da bir yönetmenin Oscar kazanıp kazanmaması bir gösterge midir? Şaka mı yapıyorsunuz?
hakanbilge@sanatlog.com
Bu yazım, kısmi değişikliklerle Kuyu Dergisi’nin 4. sayısında (Mart-Nisan 2024) ve ayrıca şurada yayımlanmıştır.