Edmund Spenser

Edmund Spenser 1552 yılında Londra’da yoksul bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Maddi güçleri kısıtlı olsa da Spenser ailesinin yardımı ve kendi çabalarıyla daha en başından çok büyük işler başarmıştır bile; öyle ki Merchant Taylors Okulu’nda Latince, İbranice, Yunanca ve müzik öğrenimi görmüştür ve daha sonra gittiği Cambridge Üniversitesi‘nde okurken, okul giderlerini karşılayamadığı için bir yandan da çeşitli işler yaparak geleceğini aydınlatacak olan ışığı söndürmemek üzere çalışmıştır. Cambridge’de aldığı eğitim, Eski Yunan ve Roma klasiklerinin yanı sıra, eski ve çağdaş İtalyan, Fransız ve İngiliz edebiyatını da tanımasını sağlamıştır.

1580 yılının Temmuz ayında Spenser, İrlanda’ya, Arthur Lord Grey de Wilton’un vekili olarak gitmiştir. Sonra İkinci Desmond Ayaklanmasında (Second Desmond Rebellion) İngiliz birliklerinde görev almıştır. İsyancıları bozguna uğrattıktan sonra Munster Plantation’da Elizabet döneminde el konulan County Cork’taki topraklarla ödüllendirildmiştir.

Edmund Spenser’ın İngiliz edebiyatına olan katkılarına bakacak olursak envai çeşit başarılarla karşılaşırız. En iyi başarısı işte bu eserdir, işte şu çalışmadır demektense bu ustanın tüm başarılarını en iyi olarak almamızda hiçbir mahzur görmüyorum. Çünkü onun eserleri dini ve hümanistik özellikleri güçlü bir şekilde barındırır ama bir o kadar da eleştiri niteliğinde Elizabet İngilteresinin yurtseverliğini yansıtır. Eserleriyle hem teknik hem de sanatsal anlamda ilgi çekmiş olan Spenser usta aynı zamanda “Spenser Tarzı Sone”nin (Spenserian Sonnet) mucididir.

1579’da The Shepherdes Calendar (Çoban Takvimi) adlı şiir kitabı yayımlanır. Bu yapıtında Spenser yaşam ve aşk konusundaki düşüncelerini dile getirir. Spenser bu kitabı yazarken pastoral şiir sanatı daha yeni kabul edilmişti ve çobanlarla ilgili, ideal çoban olmakla ilgili, hem mecazi hem ahlakla ilgili yergilerde bulunulup hiciv sanatıyla bezenirdi pastoral şiirler.

En ünlü ve kendi tarzını yarattığı sonesi Periler Kraliçesi (Faerie Queene) çok beğenilir hatta 1595’te Faerie Queene’in üç cildi daha yayımlanır. Spenser’ın evlilikle sonuçlanan aşkını dile getirdiği Epithalamion (1594) ve Amoretti (1595) başlıklı derlemelerde yer alan soneleri, Yunan tanrıçalarının dev ejderhalarla büyülü şatolarda ormanı paylaştığı yerde Yunan perileriyle, Hıristiyan melekleriyle anlatılan birçok mitoloji hikâyeleriyle bitirilmemiş kinayeli destanı Faerie Queene’in önceden belirtisidir.

1591’te yayımladığı, saray yaşamı üzerine bir yergi olan hayvan öyküsü Prosopopoia or Mother Hubberd’s Tale (Prosopopoia ya da Hubberd Ana’nın Öyküsü) toplatılır. Bu eserin toplatılmasının sebebi oldukça açıktır. Hayvan yaşamıyla saray yaşamını kinayeli bir şekilde bağdaştırdığından sarayın tepkisini çekmiş ustayı durdurmanın tek yolu yine ve her zaman yapıldığı gibi eserlerini toplatmak olmuş, belirgin bir şekilde güneş balçıkla sıvanmaya çalışılmış; fakat bunu başaramamışlardır.

Spenser’ın başarısına ne eserlerinin toplanmasıyla ne de kaleminin elinden alınmasıyla engel olunabildi, o yine başarılı kaleminden eserleri serpiştirdi; ancak yakın arkadaşı Sir Philip Sidney’in ölümü üzerine 1596’da Astrophel olarak bilinen bir ağıt yazdı. Acısını dile getirmenin en güzel yolunu bulmuştu; nasıl ki müthiş evliliği için soneler yazdıysa, duyduğu üzüntüyü yine kalemiyle bir ağıt yazarak paylaştı.

Diğer bir yandan askeri görevlerine devam etmekteydi. İrlanda Ayaklanması’nda Kilcolman’daki şatosu yanmış, bunun üzerine Edmund Spenser, Cork‘a yönetici olarak atanmıştı ve İrlanda’daki durum konusunda bilgi vermek için gittiği Londra’da hayatını kaybetti (1559), geride muhteşem eserlerini bırakarak…

Yazan: Gamze Kuzu