Tuva’dan Yükselen Müzik Pervanesi

Tuva gırtlak solistleri her zaman dünya müziği kulvarında en dikkat çekici unsurlardan biri olmuştur. Dinleyenleri hiçbir zaman büyülemekten geri kalmayan bu tarz müzik hiç şüphesiz kendi başına oldukça etkileyici bir müziksel gelenek. Geleneksel formlar, modern enstrümanlarla harmanlamalar veya elektronik ritimlerle kolaylıkla entegre olan bu müzik biz dünya müziği severlere yabancı değil. Özellikle Ondar, James Whetzel ve Guy Mendilow gibi sanatçıların çalışmaları bu konuda en dikkat çekenleri.

“Güneş Pervanesi” veya “Güneş Işınları” anlamına gelen Huun Huur Tu şu ana kadar ağırlıkla işin daha geleneksel tarafında kalıp, dünya müziği severleri asla mutsuz etmeyen bir düzine albüm çıkarttı. Şu ana kadarki üretimlerinde füzyon sınırlarına sokuldukları iki çalışmaları oldu; bunlar sırasıyla arka arkaya çıkan, 1996 tarihli “Fly Fly My Sadness” ve 1998 tarihli “Mountain Tale”. Ekip her iki albümde de enfes vokallere sahip olan Bulgar kadın vokal grubu Angelite ile çalıştı.

Dört kişiden oluşan Huun-Huur-Tu Rusya’nın Özerk Cumhuriyeti Tuva’dan gelen bir ekip. Keskin dağların arasında sonsuz yeşil çayırların, bol ormanların bulunduğu bölge Moskova’nın 4.000 km doğusunda, Asya’nın ortasında ve Moğolistan’ın kuzeyinde yer alıyor. Bölgeden gelen müzikler dünyamıza ait en antik ve geleneksel ritimleri ihtiva etmesi ile tanınıyor. Bundaki en önemli faktör ise hiç şüphesiz kullanılan eşsiz enstrümanlar. Tuva geleneksel müziğinde en çok bilinen tarz Moğolistan’dan da aşina olduğumuz gırtlak vokalleri, yani yerel adı ile xöömei. Bu tarzı gırtlaktan çıkan müziksel ses yankılanmalarının mimiksel ve minimal bir çehre içerisinde sunumu olarak tanımlayabiliriz.

1997’de Türkiye’ye gelen ekip o konserinde Bulgar Kadın Korosu Angelite ile konser verdi. Daha sonra 12-16 Şubat 2024’da gerçekleşen İBB Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğünce organize edilen ve Kültür A.Ş tarafından gerçekleştirilen “Mistik Sanat Festivali” kapsamında Aya İrini Müzesi’nde enfes bir konser verdi. Bu konserde grubun repertuvarı Türk bozkır yaşamını yansıtan Tuva geleneği ezgilerinden oluştu. Performanslarının zirvesinde olan topluluğun gösterisi Aya İrini’nin akustiği ve mistisizmi ile de birleşince tam bir dinsel şölen haline dönüştü ve konsere gelen herkesi ayrıca mest etti. Şamanist olan Tuvalılar gırtlak vokalleri ile söyledikleri şarkıları dini ayinlerinde ve hastalarını iyileştirmek için hala kullanıyor ve bu geleneğe tutkuyla inanıyor. Tek bir davul sesiyle bile transa geçebilen Şamanlar yardımcı ve koruyucu ruhları sayesinde ruhların öte dünyaya geçmesine yardımcı olduklarına, hastaları iyileştirdiklerine ve evleri kötü ruhlardan koruduklarına inanmakta. Huun-Huur-Tu’nun müziğinde de bu dokusal ritimlere bol bol şahit olmak mümkün.

Daha önce müzik seyyahı Ry Cooder’dan The Kronos Quartet’e kadar birçok grup ve sanatçı ile çalışan Huun-Huur-Tu, bu yeni çalışmasında önceden sokulmadıkları farklı müziksel bölgelere sokuluyor. Niyaz, Ryuichi Sakamoto, Oakenfold, Seal ve son olarak Inbar Bakal’ın albümündeki enfes katkısı ile tanıdığımız elektronist/prodüktör/besteci/müzisyen kişiliklerine sahip Carmen Rizzo bu serüvendeki en yakın yoldaşı. Aslında Carmen Rizzo bu projede sadece grubun birkaç parçasını yeniden aranje etmek için yer alacakken bir anda albümün ortağı oldu. Kendisine teslim edilen parçaları dinleyince sadece aranje etmenin yetersiz olacağını, daha derinlere gidip birlikte harmanlamalara sokulmaları gerektiğine inanan Carmen en kısa zamanda grup ile bir araya gelerek bu amacını açıkladı. Sonuç şu anda yazmakta olduğum albüm…yani Eternal.

Carmen’in Eternal’a katkısı çok aşikâr ancak hiçbir şekilde abartıya kaçmamış. Carmen grubun etnik ritimlerine sadık kalıp sadece saf modern makyajlar ile bu eşsiz diyarlardan gelen geleneksel ritimleri modern bir çerçeve içerisine yerleştirmiş. Bu, aşina olduğumuz aşırı süslemeler ile otantikliğini kaybetmiş bir elektronik albüm değil. Carmen, elektronik ritimler ile sokulduğu müziğe aynı zamanda viyolin, çello, trompet, bas ve cümbüş ile katkıda bulunuyor. Teknik olarak harmanlanan parçalar dans pistinin aksine kesinlikle sakin ortamda dinlenilmek üzere bestelenmiş.

Albüm sekiz parçadan oluşuyor ve 40 dakikanın biraz üstünde. Normalde kısa olmasına rağmen bu sekiz parçanın içerisinde ihtiva ettiği ritimsel skala dinleyenleri çok hoş bir diyara götürüyor. Vurmalı ritimlerin hâkim olduğu ‘Saryglarlar Maidens’, şaşırtmalı ezgilerin her yönden geldiği ‘Orphaned Child’, bir film müziğini andıran ‘Dogee Mountain’ ve daha bir karamsar olan ‘Ancestors Call,’ albümün en dikkat çelenleri arasında. Albüm dinleyeni, gür sinematik ortamlara götürüp sonsuz derin mutluluk ile sarmalıyor. Kırk dakika boyunca nefes kesen bir serüven…

Yazan: Zekeriya S. Şen

Huun Huur Tu:

Kaigal-ool Khovalyg
Sayan Bapa
Radik Tyulyush
Alexei Saryglar

Albümleri:

• 60 Horses In My Herd (1993)
• The Orphan’s Lament (1994)
• Fly, Fly My Sadness (1996)
• If I’d Been Born An Eagle (1997)
• Mountain Tale (1998)
• Where Young Grass Grows (1999)
• Live 1 (2001)
• Live 2 (2001)
• Best * Live (2001)
• More Live (2003)
• Spirits from Tuva (2003)
• Altai Sayan Tandy-Uula (2004)
• Mother-Earth! Father-Sky! (2008)
• Eternal (2009)