Kitaplarla Fotoğraf Çekmeyi Öğrenmek

Sinemadan sonra, fotoğrafçılık için de “sanat mıdır, değil midir?” tartışmaları yapıldı ve hala yapılmaktadır. Ancak günümüzde birçok kişi fotoğrafı bir sanat eseri, fotoğrafçıyı da sanatçı olarak görüyor. Nasıl ki her yontma sanat eseri değilse, her fotoğraf da “eser” olarak sayılamaz; ama bir Koudelka, Walker Evans, Sarah May, Ara Güler ve başka diğer ustaları benim şipşakçılığımla karıştırmak abesle iştigal olur.

Koudelka. Invasion Prague 68, 2024

Hiçir sanat dalını kitaptan (veya üniversiteden) öğrenemeyiz elbet. Tarihini, yorumunu, eleştirisini okuyabiliriz; ancak o dalda üretmek çok daha farklı şeyler gerektiriyor. Fotoğrafçılığı da kitaptan öğrenmeye kalkışmak bu açıdan garip gelebilir. Her şeyden öte sanat, özellikle fotoğraf sanatı, tekniğin kullanımıyla ve bıkıp usanmadan çalışmayla mükemmele varır. Ancak ustalara yılların verdiği birikimi okumak ve Amerikayı yeniden keşfetmeye uğraşmadan Amerika’nın kendisine kısa yoldan varmak, yapmak istenileni daha kısa zamanda yapmamıza olanak kılabilir. Ben size bu yazıda fotoğrafa başlarken referans olarak alabileceğiniz başucu kitaplarını tanıtmaya çalışacağım. Kitapları seçerken, fotoğraf kurslarında kullanılmasına, konusuna göre baskısının kalitesine (renkli mi değil mi?) ve piyasada rahat bulunabilmesine bağladım. Maalesef ki piyasa derken tüm Türkiye’yi göz önüne almam mümkün değildi; ama sayacağım kitapları en azından İstiklal’de bulabileceğinize eminim.

Öncelikle karar vermeniz gereken nasıl bir makina kullanacağınız. Çünkü artık dijital ve geleneksel makinalara göre, kitaplar da çeşitlenmiş durumda. İkinci temel ayrım ise (en azından kitaplarda) iç mekan ile dış mekan çekimleri. Ama tüm bunların dışında elinizde bulunması gereken ilk kitap elbette ki kompozisyon kitabı.

Size ilk tavsiye edeceğim kitap, İfsak’ın da bir zamanlar kurslarında öğrencilerine ders kitabı olarak önerdiği Fotoğrafta Kompozisyon (1) kitabıydı. Maalesef ki baskısı bitti. Ancak şu an belkide ondan çok kullanılan, Sabit Hoca’nın Fotoğrafın Yapısal Öğeleri ve Fotoğraf Sanatında Kompozisyon adlı kitabını bulabilirsiniz (2). Bu kitapta Sabit Hoca yeni başlayanların da anlayabileceği bir sadelikte fotoğrafın temel kompozisyon kurallarını anlatır. Aslında bu kitap ilkin 1981 yılında basılmış. 2024 yılında ise bu süre zarfında Hoca’nın değişen fikirleriyle beraber yeniden gözden geçirilmiş ve tekrardan basılmış. Renkli fotoğraf örnekleriyle, sayfa düzeni ve baskı kalitesiyle, aynı zamanda elde taşınabilir küçük boyutuyla (bu sayede ilk zamanlar yanınızda taşıyabilirsiniz) seçilmeye değer bir kitap. Bildiğim kadarıyla şu an fotoğraf kurslarında da önerilen kompozisyon kitabı bu. Piyasada bulunabilir bir dağıtımı var. Hiç bulamazsanız, Galatasaray’da yayınevinin kendisinin merkezi var. Oradan bulabilirsiniz.

Kompozisyon dışında kendinizi geliştirebileceğiniz diğer alan fotoğrafta rengin kullanımı. Jim Zuckerman’ın Fotoğrafta Rengin Sırları adlı kitabı bu konuda işinize yarar. Nedim Sipahi’nin çevirisiyle Homer Yayınları’ndan 2024 yılında basılan bu kitap tam bir cep kitapçığı. Renkli baskısı (rengi anlatan kitabın renksiz olması beklenemez zaten diyebilirsiniz, ama öyle kitaplar var emin olun), fotoğraf örnekleriyle okunanı anlamayı rahatlaştırıyor. Zuckerman ise hala çocuksuluğunu kaybetmemiş bir usta olarak, yeni başlayanları iyi bilen biri gibi anlatıyor; yenilikleri göz ardı etmeden, eski kuralları anlatıyor. Daha önce basılmış birkaç farklı kitap var. Ama baskıları tükenmiş. Bu konuyu işleyen diğer kitaplar ise A’da Z’ye fotoğrafçılık gibi çok daha geniş bir konunun parçası olarak almışlar renk olayını.

Alex Webb. İstanbul, 2024

Siyah beyaz çekmek istiyorsanız Remzi Kitabevi’nden çıkmış “Siyah-Beyaz Fotoğraf Sanatı ve Karanlık Oda Teknikleri” (3) kitabını deneyebilirsiniz. Fotoğrafçılık sanatının belkide bir yan sanatı (ya da zanaatkarlığı mı demeli?) olarak görülebilecek bir konu karanlık oda tekniği. Kimine göre ise karanlık odayı kullanmayı bilmiyorsanız, fotoğrafçı sayılmazsınız. Diğer yandan belkide hepimizin fotoğrafçılığa ilk özenmemiz filmlerdeki karanlık oda görüntüleriydi. Fotoğrafçı gün boyu gezer ve günün sonunda kendi yalnızlığıyla küçücük bir odaya hapsedip kendini harikalarını kağıda geçirir. Siyah beyaz kareler ise daha nostaljiktir ve şimdi de çekilseler geçmişi anımsatırlar. Sanki başka bir boyut, başka bir dünya vardır siyah beyazda. Her halükarda siyah beyaz fotoğraf ve karanlık oda beynimizin en arka planında fotoğraf denilen zanaatın yapıtaşları olarak işlenmiş. John Hedgecoe ise bu yapıtaşlarını çok güzel anlatmış.

Günümüzün en popüler alanlarından biri de (National Geographic’in etkisiyle olsa gerek), doğa fotoğrafçılığıdır. Esas öykünme doğa olmasa bile hemen hemen artık herkes mekan olarak dış mekanı seçmekte, hele ki magnumcular zamanla daha farklı yaklaşımlar sergilemekteler. Kameranız geleneksel ise Homer’in bastığı “Doğada Fotoğrafçılık” (4), dijital ise yine Homerin bastığı “Doğada Dijital Fotoğrafçılık” (5) kitaplarına bakabilirsiniz.

Tekrardan hatırlatmakta fayda var: Kitaplarda sanat yoktur. Sanat sizin yeteneğiniz olur ancak. Fotoğrafçılıkta sizi mükemmele ulaştıracak olan sürekli olarak denemeniz, sonuçlara göre kendi uslubunuzu yaratmanızdır.

Ve en son olarak, kitapları ordan burdan değil, yayınevlerinin kendi mağazalarından alın. Normale göre daha ucuza gelecektir (bu diğer tüm kitaplar için de geçerlidir ki en önemli yayınevlerinin İstiklal’de kendi mağazaları bulunur).

Yazan: Emin Saydut

Notlar:

(1) Grill, Tom. Fotoğrafta Kompozisyon. Homer Yayınları: İstanbul, 2024

(2) Kalfagil, Sabit. Fotoğrafın Yapısal Öğeleri ve Fotoğraf Sanatında Kompozisyon. Fotoğrafevi: İstanbul, 2024

(3) Hegecoe, John. Siyah-Beyaz Fotoğraf Sanatı ve Karanlık Oda Teknikleri. Remzi: İstanbul, 1999

(4) Gardner, Mark. Doğada Fotoğrafçılık. Homer: İstanbul, 2024

(5) Martin, James. Doğada Dijital Fotoğrafçılık. Homer: İstanbul, 2024