Karabatak: 8. Sayı

İlk sayının heyecanından hiçbir şey kaybetmeyen Karabatak, sekizinci sayısıyla okurunun karşısında. Edebiyat başta olmak üzere, sanatın bütün yollarına geçitler açmaya devam edip her sayıda olduğu gibi usta ve genç kalemlerden eserler sunarak irtifa kaydediyor Karabatak.

Karabatak’ın bu ayki dosya konusu Necip Fazıl. M. Fatih Andı “Dilin Yazdığı Şiir, Şairin Yazdığı Şiir”, Hasan Akay “Çile: İnen Nur”, Fikret Turan “Çile, Hafakan ve Hayat: Bir Ruhsal Girdabın Tasviri”, Zeynep Kevser Şerefoğlu “Çile’nin Kadını Yok Annesi Var”, Turgay Anar “Necip Fazıl ‘Küllük Akademyası’na Karşı” ve Hümeyra Hancıoğlu “Davetiye” başlıklı yazılarıyla Şairler Sultanı Necip Fazıl Kısakürek’i yeni bakış açılarıyla özgün bir çerçevede değerlendirdiler.

Röportajın bu sayıki konuğu, ömrünü kitaba, dolayısıyla kelama adamış olan Mehmet Serhan Tayşi. Kitabın arkasındaki asıl sırlı evreni yılların birikimiyle aktaran Tayşi, “Allah’a Giden Muhabbet Yolu İnsandan Geçer” diyor.

Sekizinci sayının şairleri A. Ali Ural, Celâl Fedai, Hüseyin Akın, Ayşe Sevim, Yahya Kurtkaya, Çayan Özvaran, Yusuf Duruk, Şafak Çelik, Emirhan Kömürcü, Kamil Remzi Cin, Faysal Soysal, Meryem Kılıç, Fuat Eren, Sümeyra Yaman, Hasibe Çerko, F. Nuriye Torun, Sevgi Yerlioğlu, Edanur Aydın ve Hayrünnisa Çetin. Poetika yazarları Ali Galip Yener, Celâl Fedai ve Metin Erol. Deneme yazarları Hakkı Özdemir, Mehmet Sabri Genç, Kamil Yıldız, Eray Sarıçam, Prof. Dr. Fevzi Yılmaz, Nur Kıpçak ve Sare Çizmecioğlu. Öykücüleri Demet Soysal, Hasibe Çerko, Murat Dai, Emel Dumankaya ve Ümit Çakır. Gezi yazarları Rahşan Tekşen, F. Hande Topbaş ve Şule Köklü. Kitap eleştirmenleri Semiha Fikret, Muhsin Mete. Ayrıca her sayıda olduğu gibi Hüseyin Sorgun tiyatro, Faysal Soysal ve Hakan Bilge sinema, Yasemin Karahüseyin Âşık Veysel’i kaleme aldığı müzik yazısıyla, Ertan Ayhan Sertöz çizimleriyle, Fatih Korgan fotoğraf kareleriyle ve Sedat Gever eşsiz tasarımıyla bu sayıyı zenginleştiren ve Karabatak’ı sekizinci kez yükseklere çıkaran isimler.

Mahalle Mektebi: 11. Sayı

Mahalle Mektebi’nin 11. sayısı okurlarıyla buluştu. Derginin kapağı Sezai Karakoç’un “Biz koşu bittikten sonra da koşan atlarız.” dizelerini hatırlatıyor.

Önemli isimlerin bulunduğu sayıda, okurların beklentilerini karşılayacak nitelikte metinler var. Şiir ve öykünün ağırlıklı olduğu dergide deneme, inceleme, seyahat ve sinema yazıları bütün okurların beklentilerine cevap veriyor.

Bu sayının söyleşisine de dikkat çekmek gerekir. Mustafa Yıldız’la hayatın içinden, hayata dair yapılmış bir söyleşi var. “Her yazı bir doğum gibidir; insanı çoğaltır.” diyen Yıldız’la sıcak, hoş bir sohbet gerçekleştirilmiş.

Dergi Mustafa Köneçoğlu’nun “Eksik Empati’ şiiriyle açılıyor. Köneçoğlu “empati”yi yaşadığı çağa yöneltiyor, “en mesut insanlar fotoğrafhanesi”ni aramaya çalışıyor şiirinde.

Derginin neredeyse tamamını genç şairler oluşturuyor, bu bir dergi adına çok sevindirici bir durum.Murat Çelik, Afra Kutluğ Benli, Özgür İren Bayram, Ömer Avcı, Nergihan Yeşilyurt, Hakan Şahin, Nuray Kamer, Sibel Akın, Rıfat Eroğlu, Burcu Karakoç ve Ali Bektaş bu sayının şairleri.

Ayrıca Dylan Thomas, Muhammed el-Mağut ve Murat Nemet-Nejat’ tan çevrilen şiirleri görüyoruz bu sayıda. Mahalle Mektebi için çeviri önemli bir husus gördüğümüz üzere.

Abdullah Harmancı uzun bir aradan sonra “Gıcır Kitap Cix Telefon” öyküsüyle 11. sayının öykücülerinden. Dördüncü öykü kitabı çıkan bir yazarın kitapla temasına, heyecanına tanık oluyoruz öyküde. Bu tanıklık bir sorgulayış aynı zamanda. Öyküdeki şu cümle çok ilginç:

“Sen kimsin, kitapları milyarlara ulaşmışların yayında, sen kimsin, tarihi değiştirmiş kitapların yanında, sen kimsin, sen kimsin…”

Sosyolog olan ve edebiyat sosyolojisi üzerine iyi çalışmaları olan Köksal Alver ise “Köprübaşı” öyküsü ile kalemini şehre, şehrin insanına çeviriyor. Neler görür insan, şehre bakınca? Duyduğu şey nedir? Onca insan köprüde ne arar? “Umutlarını mı, kayıplarını mı?”

On iki öykünün bulunduğu derginin diğer öykücüleri: Mehmet Kahraman, H. Yeşim Koçak, Duran Çetin, Meral Afacan Bayrak, Numan Altuğ Öksüz, İmdat Akkoyun, Emre Orhan, Elif Nihan Akbaş, Fatma Akkubak ve Safiye Gölbaşı.

Mustafa Arıcı ve Hasan Arslan yazılarında şehre adını yazdırmış insanları konu etmiş. Mustafa arıcı, İslahiye’de önemli çalışmalar yapmış, son zamanlarda özellikle Suriye’den gelen mültecilere yardımda önemli işler yapmış Mustafa Yıldız’ı ve çalışmalarını anlatmış.

Hasan Arslan ise haziran ayının ilk haftasında verilecek olan “Zemçi Çetinkaya Şiir Ödülü” nedeniyle dostu/arkadaşı Zemçi Bey’le kurduğu dostluğu ve şehir okumalarını okurlarıyla paylaşmış. “İnsan yaşadığı şehri sevebilmenin yollarını aramalı,” diyor Arslan. Zemçi Bey’le şehri nasıl yeniden var ettiklerini anlatıyor yazısında.

İki maktul sufi şair, Hallacı Mansur ve İsmail Ma’şuki; Murat Ak, genç yaşlarda öldürülen bu iki sufi şairi konu etmiş. Ali Akar ise “Şuara Suresi”nden hareketle kıssalardan bugüne yansıyan önemli gerçekleri yalın, anlaşılır bir şekilde okurlarına sunuyor.

Fatma Atıcı “Werther’in Acıları”yla gezdiği Frankfurt’u anlatıyor okurlarına. “İnsan insandan ne ister”e; oradan, “insan tanrı’dan ne ister”e gelen süreçte acının, ölümün ve algıların hayata yansımalarını okuyoruz Atıcı’nın yazısında.

Sinema yazılarında Ahmet Aksoy “Kelebeğin Rüyası” ile adından çokça söz ettiren oyuncu/yönetmen Yılmaz Erdoğan’ın “Vizontele” ile başlayan filmografisini inceliyor.

Derginin son yazısı “ortadakarışık”. Artık köşe haline geldiği anlaşılan “ortadakaşırık”ta Ertuğrul Rast, Hacı Şair ve Ücra dergilerinin son sayılarını değerlendiriyor, yeni çıkan kitaplardan altını çizdiği yerleri okurlarıyla paylaşıyor, bu sayıda İsmail Aslan’ı ve Emre Öztürk’ü konuk etmiş.

Heykeller Yıkıla! Tiyatrolar Basıla! Diziler Yasaklana!

Heykel hakkında fikir sunmak için güzel sanatlar eğitimi almaya gerek yokmuş. Belki fakülte eğitimine gerek olmayabilir ama heykelin dilini, biçimsel yapısını anlayabilmek ve düşünce ortaya atmak için malumunuz sanat hakkında yüzeysel de olsa bir genel kültür bilgisine sahip olmak önemlidir. Zaten bu ülkede doğru düzgün bir sanat ve kültür eğitimi verilmediği için herkes bir şeylere saldırmakta, alakasız fikirler ileri sürmekte, kendisini çok özgür hissetmektedir. Bunun tarihsel ve siyasal nedenleri 1950’li yıllara kadar gitmektedir. Bu ülkenin demokrasiye geçiş yılları olarak gösterilen tarihleri aslında kültürel ve siyasal bir karşı devrimden başka bir şey değildir. Köy enstitülerinin, Halk Evlerinin kapatılması ile beraber gelişen sürecin şimdiki zamana yansımalarıdır. Tiyatroları basmak, heykellere kin kusmak, dizi ve filmlere sansür uygulanmasının önünü açmak…

İzmir’de Bornova Şehir Tiyatrosu oyuncularına yapılan saldırı, ülkenin sosyo-politik yapısı ve bu şehre göçlerle gelmiş insanların sosyo-psikolojik yapısı analiz edilmeden anlaşılamaz. Bornova ilçesinin en eski semtlerinden biri olan Altındağ’a göçlerle gelen ve şehir yaşamına alışamamış kişilerden bazılarının çocuklarının tiyatroya, tiyatroculara yaptıkları saldırı o insanların kültür ve sanatın evrensel ve hümanist yapısından uzakta yaşamaları ve ayaklarına kadar gelen sanat ve kültürü içselleştirememelerinden kaynaklanmaktadır. Yakınlarından, toplumundan psikolojik ve fizyolojik her türlü şiddet görerek büyüyen insanlar zaten sadece tiyatrolara değil, sosyal hayatın tüm katmanlarına saldırmaktadır. Alsancak’ta, Taksim’de sizden zorla para isteyen ya da sattığı mendil ya da başka bir şeyi zorla vermeye çalışan kimseleri bolca görürsünüz. Çevresindeki barlara giremeyen, gördüğü güzel arabalara sahip olamayan, hayatında kız arkadaşı olmamış, olamamış ve kaderci zihniyetini sadece alkol ve uyuşturucu kullanmaya çalışarak gidermeye çalışan bu insanların temel sorunları öncelikle ekonomik, sonra kültüreldir. Zaten bu ekonomik sorunlar yüzünden bazıları sonraları tarikatların ellerine düşer.

Belediyenin ve tiyatro sanatçılarının tüm özverili çalışmalarına rağmen sanata düşman olarak yetiştirilen bu kesimler maalesef bu tatsız olayı gerçekleştirmişlerdir. Ancak olaya küçük burjuva duyarlığı ile yaklaşmak soruna bir çözüm sağlamaz. Ben Altındağ’da büyüyüp yetişmiş ve daha sonra tiyatro eğitimi almış olan ve bu sanatı sürdürmeye çalışan biri olarak kendi yetiştiğim semtin bazı kişiler tarafından –varoşlar, kaba cahil insanların vahşi davranışı, gerici yobazların saldırısı gibi etiketlerle anılmasını hiç hoş karşılamadım. Zaten Bornova Belediyesi ve Bornova Şehir Tiyatrosu yaptığı açıklama ve yorumlarla olaya soğukkanlı ve nesnel yaklaşarak çok duyarlı bir çizgi izlemiş olduklarını gösterdiler.

Tabii ki yaşananların acısı ile bazı aşırıya kaçan yorumlamalar yapılmıştır. Ancak yukarıda değindiğim gibi olayın siyasal-ekonomik-toplumsal-psikolojik yapısı bilinmeden bu tarz olaylara doğru yaklaşımlarda bulunmak zorlaşmaktadır. İstanbul’daki sanat galerinin taşlanması ve sanatçılara yapılan saldırılardan sonra da eleştirdiğim yanlış açıklamalar da bulunulmuştu. Uzun yıllar Anadolu’nun çeşitli yerlerinde sahnelediğimiz oyunlarda benzer sıkıntıları yaşayan birisi olarak, suçlayıcı değil, kazanmaya yönelik eylemler yapılması gerektiğine inanmaktayım.

Sorun bu gerici-yobaz-faşist-cahil-serseri olarak etiketlenen bu insanlara toplumun ve bireylerin neler verebileceğidir. Yaşam alanınız kısıtlanıyorsa savaşma vakti gelmiştir ama bu savaş tabii ki kültür kulvarında gerçekleşmeli; o insanları ötekileştirmeden kazanmanın yolları aranmalıdır. Hem siyasal olarak etkin bir mücadele hem de sivil toplum açısından katılımcı bir mücadele sürdürülmedilir. O bölgelere bir kez bile gelmemiş olan İzmir’in Beyaz Türkleri ve İstanbul entelijansiyası bu tarz olaylara nesnel bakamamaktadır. Hayatında varoşlarda siyasal çalışma yapmayan, varoşların okullarında tiyatro sahnelemeyen insanların bu konular hakkında görüş belirtmesine hiç gerek yok.

Gelelim heykel konusuna: 12 Eylül zihniyetinin yarattığı en önemli travmalardan birisi de heykeldir. O dönemki askeri yönetiminin ülkenin her yanına diktiği estetikten yoksun heykeller özellikle doğu ve güneydoğudaki insanlara sevgiyi zorla heykelle gerçekleştirmeye, aşılamaya çalışmaları akıl almaz yanlış uygulamalardan biri olarak tarihe geçmiştir. Ülkenin her tarafını heykele benzemeyen heykellerle donatan zihniyet zaten bu ülkenin genlerini heykele karşı duyarsızlaştırmıştır. Din derslerini zorunlu kılan ancak sanat tarihi derslerini kaldıran, resim derslerinin içini boşaltan eğitim sisteminin tarihsel yanlışlarının yansımalarıdır heykellere ucube diyerek saldırmak…

İslamiyetin sadece şekilsel yanı ile ilgilenen geniş halk yığınları için de o heykel önemsizdir.  Hoşgörünün en önemli destekçilerinden olan İslam dininin barış ve kardeşlik adına yapılmış olan bir heykeli görmezden gelemeyeceğini anlayamazlar. Çünkü din bu ülkede sadece başlara takılan türban ölçeğinde değer bulmaktadır. Politik bir karşı çıkış olarak yapılan heykele karşı bu tavır, “Put bunlar, taş parçası, kâfirlerin işi.” diye düşünebilecek olan ülkemizin geniş muhafazakâr-milliyetçi kesimlerin içlerindeki nefreti ortaya çıkarmaktadır. Her ne tartışırsak tartışalım yine bu ülkenin kuruluş zeminine çakılıp kalıyoruz. Cumhuriyet’in kültür-sanat-eğitim alanında uygulamaya çalıştığı ve hayal ettiği gelecek ile ona karşı kendini ötekileştirilmiş olarak hisseden kesimler arasındaki ilişkinin tarihsel seyrinin son aşamalarını yaşamaktayız.

Gelelim gündemimizi derinden meşgul eden dizimize: Yıllardır televizyon ekranlarında bu ülkenin devlet yapısına, bu ülkeyi yönetenlere ya da önemli görevlerde bulunan kişilerine dolaylı ya da dolaysız olarak her türlü eleştiriyi yapan, kan ve vahşeti kullanarak toplumun geniş kesimlerinin ilgisini uyandıran bir o kadar da sevilmeyen bir dizi film vardır. Hemen hatırladınız öyle değil mi? Tabii ki Kurtlar Vadisi. Bu dizi bile şu an Kanal D’de yayınlanmakta olan “Muhteşem Yüzyıl” dizisi kadar gürültü koparmamıştı. Bakanlardan başlayarak toplumun değişik katmanlarından kişilerin dizi hakkındaki eleştirel yorumlarını dinlemekteyiz. RTÜK şimdiye kadar hiçbir dizi için bu kadar şikâyet gelmediğini söyleyerek şimdilik diziye uyarı cezası vermeyi uygun bulmuş. Ancak şikâyetlerin tekrar sürmesi halinde yayından kaldırma cezaları olabileceğini gündeme getirmiş.

Diziye küfür ve hakaret boyutunda yapılan yazılı ve sözlü sataşmalar ise akıl almaz boyutlara ulaştı. Öncelikle sağlıklı bir tartışma yapılması için bu konular hakkında bilgi sahibi olan insanların konuya katılmaları gerek. Ama medyanın maalesef büyük bir çoğunluğu bu tartışmaları bir rayting pazarına dönüştü bile. Dizinin tarihsel atmosferinin ve tarihsel yapısının incelenmesi tarihçiler tarafından tabii ki tartışılabilir, tartışılmalıdır da. Ancak tüm bunlar yapılırken çoğunluk tarafından unutulan bir konu bunun bir drama olduğudur. Yani gerçeğin kendisi değil, onun değiştirilmiş ve yetkinleştirilmiş biçimi olan taklidi. Tabii hayatında Aristoteles’i duymayan, duymadığı için de “Poetika” adlı yapıtı okumamış insancıkların bu düşünceleri anlaması biraz zorlaşıyor. Yani sinema, tiyatro televizyon, dizi filmleri gibi sanatsal üretimlerin kurgusal gerçeklik temelinde bir dönüştürüm süreci sonunda çeşitli durum ve olayları yansıtmış oldukları asal gerçeği göz ardı edilmektedir. Çeşitli film ve tiyatro oyunları için de eskiden beri benzer tartışmalar yapılır durur ama bir türlü sonuç alınamaz. Dizinin senaristi Meral Okay ne kadar bu gerçeği dile getirmeye çalışsa da yine ön yargılar, milliyetçilik ve muhafazakâr düşünce bildiği yolda ilerlemeyi sürdürüyor.

Gelişmiş ülkelerin buna benzer tartışmaları yok ya da bizdeki gibi düzeysiz değil, diye bir şey söylemeye kalksak, yine milliyetçi muhafazakâr karşı duruşla bizim tarihimiz en dokunulmaz en kutsal tarih safsatasıyla karşılanacağız.

Anadolu tarihi içinde taşıdığı unsurlar bakımından birçok filme ve tiyatro oyununa konu olabilecek dramatik malzemeyi fazlasıyla taşımaktadır. Bunların yeterince ele alınmıyor olması sanat dünyasında hep konuşulan konular olarak uzun yıllardır dillendirilmektedir. Ancak bunun alımlayıcılarının bu yapıtlara olan önyargılarının nasıl giderileceği, yönetenlerin ve denetleyicilerin nasıl yaklaşacakları da yine siyasal bir değişim ve dönüşüm sorununda odaklanmaktadır. “Öteki”ni dinlemesini bilmeyen, kendisini dünyanın en kutsal insanı sanmaya devam eden toplumların ve ulusların bu yönelişi maalesef çağımızın en önemli sorunlarından biri olarak sürmektedir. Bundan tek kurtuluşumuz siyasal-kültürel-toplumsal yapımızın zihniyet dünyamızla paralel bir şekilde değişebilmesinde yatmaktadır.

Heykelleri yıkmak istemek, tiyatro salonlarını basmak, dizileri yasaklamaya çalışmak; bu topraklarda modern ortaçağın izdüşümleridir.

Serkan Fırtına

serkanfirtina35@gmail.com

Yazarın öteki yazıları için tıklayınız.

Ayna İnsan: 7. Sayı

Ayna İnsan Dergisi Nisan-Mayıs-Haziran 2024, Sayı 7

“’Babam ne derdi? İki dal arasına sıkışan kuşun iki kanadı da kırılır. Ben de buna kendi eklememi yapmak istiyorum. Baba: İki dünya arasına sıkışan bir adam yalnız yaşar ve yalnız ölür. Ben yeterince arada kaldım.” Dinaw Mengestu/Düşlediğimiz Cennet

Ayna İnsan, Nisan-Mayıs-Haziran 2024 7. sayısıyla okurla buluşuyor. Derginin 7.sayısında Esat Selışık, Kubilay Bürgan, Metin Dikeç, Semiha Kavak, Özge Akdemir deneme ve inceleme yazılarıyla,  Nijat Aliyev, öyküyle yer aldılar. 7. sayının şairleri Abdullah Eraslan, Adnan Onay, Fatih Yavuz Çiçek, Hasan Parlak, H.Hüseyin Göksel, Metin Dikeç, Neslihan Yalman, Nihan Işıker, Nur Alan, Seyit Pelitli ve Yusuf Bal.

Ayna İnsan, İz Bırakan Şairler bölümünde Rene Char’ı andı.

8. sayıda buluşmak dileğiyle…

İçindekiler

Ayna İnsan/Sunuş: İnsan, Edebiyat ve Hukuk Üçgenine Bakış

Esat Selışık: Anlamak

Metin Dikeç: Mahkeme Kapısı’nın Aralığından

Kubilay Bürgan: İlhan Berk Şiiri Üzerine

Nijat Aliyev: Dâhi

Özge Akdemir: Bilim ve Sanatta Soyluluk

Semiha Kavak: Necip Fazıl Şiirlerinde Toplumsal Muhalefet–1

İz Bırakan Şairler: Rene Char

Ve şiirleriyle

Abdullah Eraslan: Olasılık–1

Adnan Onay: Serçe Günlüğü 

Fatih Yavuz Çiçek: Algoloji

Hasan Parlak: İyilik Paradigması

H.Hüseyin Göksel: Sabır Atları

Metin Dikeç: Âşığın Öldüğü Kande Görülmüş

Neslihan Yalman: İlkte Son/suzduk

Nur Alan: Avluda Bir İp

Nihan Işıker: Hüzünçelen

Seyit Pelitli: Islak Gecenin Özeti

Yusuf Bal: Beni Ört

Ayna İnsan dergisini temin edebileceğiniz yerler;

Ayna İnsan 7. Sayı İstanbul’da Beyoğlu Mephısto, Ankara’da Kurtuba Kitabevi, Turhan Kitabevi, İhtiyar Kitap Kafe, İzmir’de Kemeraltı Salepçioğlu İş Merkezi İnsancıl Yayınları, Alsancak’da Yakın Kitabevi, Adana’da Alfabe Kitabevi, Antalya’da AKSAV Kültür Sanat Vakfı, Bursa’da ASA Kitabevi, Eskişehir’de Tepebaşı/İnsancıl Sahaf, Erzurum’da Üniversite Kitabevi, Giresun’da M-Store Kitabevi, Kahramanmaraş’da Kalyon Cafe, Şelale/Büfe, Kıraathane, Kırıkkale’de Yenigün Kitabevi, Konya’da Meram/Gençlik Kitabevi, Samsun’da İlkadım/Deniz Kültür Merkezi, Sivas’da Aralık Kitap Kafe, Trabzon’da Trabzon Sanat Evi, Uşak’ta Keyif Sanat Kahvesi’nden temin edilebilir.

İletişim: aynaveinsan@gmail.com

Fanatizmin Psikodinamiği

Birisi bana fanatizmin psikodinamiğini açıklayabilir mi? Dinlere, ideolojilere, futbol taraftarlığına, vs dair fanatizm… Kendisinin inandığı dine inanmayan, kendisinin savunduğu ideolojiyi savunmayan, kendisinin tuttuğu takımı tutmayanları ötekileştirmenin, düşman saymanın, hatta onu öldürmeyi hak saymanın daha ötesi görev saymanın altında yatan psikodinamik paradigma nedir? Empati yetisinin güdük kalmasıyla açıklanabilir mi mesela fanatizm?

Fanatizmin her türünün marjinalleştiği ülkelere bakıyoruz, örneğin İsveç’e, halkın eğitim seviyesi çok yüksekken, fanatizmin çok yüksek olduğu Afganistan’da eğitim seviyesi çok düşük. Peki, sadece “eğitim şart” klişesine sığınmak fanatizmin türeyiş, işleyiş ve gelişme mekanizmalarını anlamamıza, böylece bu süreci kesintiye uğratacak ve sönümlenmesini sağlayacak önlemleri almamıza yetiyor mu? Peki, o zaman, çağdaşı ülkeler arasında bilimsel ve teknolojik açıdan en üst seviyede bulunan, köklü bir felsefi ve yazınsal geleneğe sahip olan Nazi Almanyası’nda insanların toplu halde öldürülmesi için duş odalarına zehirli gaz salan sistemleri tasarlayan yüksek eğitim-öğretim görmüş mühendislerin, çocukları acımasızca ırkçı deneylerinde kullanan doktorların varlığını nasıl açıklayabiliriz? Peki, Stalin’in, Pol Pot’un, rejim muhalifi oldukları gerekçesiyle milyonlarca insanı katlettirmelerini sadece kişisel psikopatilerine veya iktidar hırslarına bağlamak olası mıdır?

Nedir fanatizmin kaynağı? Örneğin Freud’un savladığı gibi iki temel içgüdümüzden biri şiddet olduğu için midir? İnsanın evrim sürecinde bir anomali midir fanatizm? Tarih öncesi dönemde doğaya karşı verilen mücadelede hayatta kalmak için yegane silah olan şiddetin artık günümüzde bu işlevinin yersiz olmasına rağmen arketip olarak silinmemesi midir insanlardaki fanatizmin varoluş nedeni? İnsanlığın sırtında arkaik bir yük haline gelmiş olan şiddetin sönümlenmesinin yöntemi ve araçları neler olmalıdır peki? Nedir fanatizme uzanan yolun kökenindeki şiddeti var eden ve besleyen kaynak? Mesela beslenme alışkanlığının etkisi olabilir mi? Primat ailesinde şiddete en çok eğilimi olan türler, ağırlıklı olarak etobur beslenme alışkanlıkları olan insan ve babun türleridir. Memeliler sınıfı içinde şiddete yatkın olan “yırtıcı” kategorisindeki hayvanlar da etobur ağırlıklı beslenenler değil midir zaten. Uygurları ele alalım örneğin, Mani dinini benimseyip kültürel açıdan da Çinlilere yakınlaşarak self-asimilasyon sürecine girmişler, Hunlar ve diğer göçebe-yağmacı Türkî klanlarda sürmeye devam eden etobur beslenme alışkanlığından otobur beslenmeye geçmişler ve akabinde savaşçılık vasfından, daha ötesi diğerleri gibi yağmacılıktan, barbarlıktan uzaklamışlardır. Keza Doğu ve Güney Asya halklarının hemen hepsinde otobur ağırlıklı beslenme olduğu gibi, bu halkların içinden türeyen dinler şiddet önermez, hatta Budizm, Hinduizm gibi dini inançlar kesinlikle şiddete karşıdır da. Peki, bu durumda 3 milyondan fazla insanı kendileri gibi düşünmedikleri için öldüren Kızıl Kmerlerin varlığını nasıl açıklarız? Peki, Çin, evrim sürecinde komşuları olan Türkî kabilelerden çok daha önce yerleşik hayata, tarıma, el işçiliğine, maddi üretimle birlikte sanatsal, felsefi, bilimsel üretime geçmişken, nedir Türkî klanların aynı çağda yağmacı-göçebe kalmalarının, üretmek yerine şiddet kullanıp üretilmişleri gasp etmek yoluyla yaşamlarını sürdürmeye devam etmelerinin nedeni?

Hiç şüphesiz fanatizmin kökenlerinin ve günümüzdeki işleyişinin altındaki psikodinamik faktörlerin çözümlenmesi, uzmanlık alanına giren, hatta özellikle antropoloji, psikiyatri, nöroloji, sosyoloji, tarih gibi birden çok bilimsel disiplinin komorbit çalışmasıyla çözümlenebilecek kadar girift bir konu, ama sadece topu bilim adamlarına atıp sorumluluktan kaçamayacağımız kadar da önemli ve etkileri şiddetli olan bir konu. Bu yüzden sorularıma soru eklemeye davet ediyorum sizi, düşündükçe sormaya, sordukça araştırmaya, araştırdıkça kendimizi bir adım daha aşmaya. Zaten, fanatizmin en temel kuralı da “sorgusuz” körü körüne kabul ve kendini adama değil midir?

Serkan Engin

sekoengo@gmail.com

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız.

« Önceki Sayfa — Sonraki Sayfa »